Fenerbahçe çökerse

Bu haftayı futbolda şike skandalı gündemiyle geçirdik. Konu hakkındaki tartışmanın geldiği tuhaf bir nokta da  Fenerbahçe'nin olası ligden düşürülmesinin diğer takımlara ve genel olarak futbol ekonomisine etkisi. Parça parça pek çok kişi tarafından dile getirilse de en güzel özetini bu sabah Twitter üzerinden Deniz Ülke Arıboğan yaptı bu düşüncenin. Özeti şu: Futbol, her elemanın birbirine bağlı olduğu kocaman bir ekonomidir. En büyük elemanı sistem dışında bıraktığınızda Erzurum'da stat önünde köfte satan adama kadar herkes, milyonlar bundan etkilenir.


Bu argümanları bir yerden hatırlıyor muyuz? Elbette.


ABD'de 2008 krizi patladığında bankalar ve finans şirketleri büyük zorluklar içine girdiler ama bunlar içinde o kadar büyük olanlar vardı ki, onların batmasına izin verilirse diğerlerini de arkalarından sürüklemeleri kaçınılmazdı. Bu büyük şirketler ödemelerini yapmadığında pek çok başka finansal aktör de ödemeler dengesinde problem yaşayacak, er veya geç onlar da batacak ve domino etkisi sürecekti. Bu nedenle A&G'nin batmasını seyreden devlet, başka büyük kurumları kurtarmak zorunda kaldı; bunu da kamunun parasıyla yaptı. Gerekçe bu şirketler batarsa ekonominin motorunun duracak olması ve bundan en çok etkilencek olanın, parası bu şirketlerin kurtarılmasında kullanılan milyonlar olacağıydı. Bu duruma verilen isim "too big to fail" oldu, "batamayacak/batmaması gerekecek kadar büyük".


Bugün Fenerbahçe konusunda karşımıza getirilen argümanlardan biri bu ve buna şiddetle karşı çıkılması gerektiğini düşünüyorum. Nedenini açıklayayım.


Bu büyük finansal aktörlerin kurtarılmasına karşı çıkanların  en büyük itirazı ortaya çıkacak "moral hazard" yani ahlaki zarardı. Karını artırmak için ne kadar sorumsuzca davranırsa davransın, işler kötü gitmeye başlayınca kamu yararı için er veya geç kurtarılacağını bilen, işler iyi giderse de kar edecek olan, yani her durumda kazanan aktörler aynı büyük riskleri almaya devam edeceklerdir dendi. Peki ne oldu? Tam da bu oldu. O gün kamunun parasıyla kurtarılanlar bugün aynı şeyleri yapmaya devam ediyorlar, yeniden kar etmeye başladılar; yönetici ve yatırım uzmanlarına milyonlarca dolarlık maaş ve bonusları dağıtıyorlar yeniden, ABD halkı ise hala işsizlikle boğuşuyor, ekonomi hala durgunluktan çıkmış değil. Batmasına kayıtsız kalınamayacak kadar büyüktüler, artık daha da büyükler; bir krize daha neden olsalar, yine batmalarına göz yumulmayacak.


Fenerbahçe'nin, bu oyunda/piyasada, oyunun dışına atılamayacak kadar büyük bir aktör olduğunu savunanlara bunları hatırlatmak gerek. Yalnızca bu büyüklük nedeniyle Fnerebahçe'yi veya Trabzonspor'u kurtarmaya çalışmak futbola yukarıda anlatılanlara benzer zararlar verecektir. Yaptıklarının bedelini ödemek zorunda kalmayacaklarını öğrenenler aynı riskleri almaya, aynı hataları yapmaya devam edeceklerdir. Dahası bu sayede giderek daha da büyüyücek ve sistem için "vazgeçilmezlik"leri (!) daha da artacaktır.


Yanlışlığı çoktan anlaşılmış bir fikri, bu kez ekonomide değil futbolda, önümüze sürenlere gereken yanıtı verelim derim. Milyonlar zaten kaybedeceklerini kaybetmiştir, en azından buna sebep olanlar da (suçlulukları ispatlanırsa) cezalandırılsın.